Dandali - Fadi naka fadi nawa!

Zan buga, kar ka buga

A wannan tashe akan sami yara maza kamar biyar ko shida. Yaro guda shi ake daura wa igiya a }unguru sannan a sami wani yaron ya ri}e igiyar. Daga nan sai yaro mai igiya a }unguru ya d-auki babbar sanda ya shige gaba in sun je wajen wani mai kayan sayarwa a tebur ko shago sai ya ]aga sandarsa ya ce, "Zan buga". Sai sauran 'yan tashe su ce "Kar ka buga". A wani lokaci, yaron mai igiya a ]aure yakan yi kamar zai shiga cikin shago ya bugi kayan ciki amma sai yaron da ke rike da igiyar ya jawo shi baya.

Haka za su dinga yi sai an ba su sadaka sannan su tafi. A wani lokaci }ananan yara sukan shiga gidaje a inda yaron nan kan yi }o}arin buge sandarsa a kan kwanoni ko tukwane ko da wasu kayan gida haka. A wani lokaci ma har mutumin da ke zaune yana hutawa a iya yi wa tashen. A nan sai ka ga mutumin shi kansa ne ake kamanta za a buga da sandar.

Ka yi rawa

A tashen "Ka Yi Rawa" akan sami yara maza kamar guda shida zuwa takwas. Sai su za~i babban cikinsu ya yi shiga irin ta malamai. Zai sa babbar riga ta tsohuwar tabarma, karauni da doguwar takarda sannan ya sami allo da kuttun tawada ya rataya. Ga kuma gafaka da carbi da sanda. Can fuska kuma ya sami ka]ar auduga ya yi saje da hana }arya da gemu da gashin baki. Daga nan sai ya wuce gaba yaran nan na biye da shi, suna wa}a yana amsawa kamar haka:

Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ban yi ba.
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ban yi ba.
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ga gemun?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ga sajen?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ga gafakar?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ga allon?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ga carbin?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ban yi ba.
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Ina na yi?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.
Malam	Wa ya gani?
Yara	Ka yi rawa kai malam ka yi rawa.

Daga nan sai malam ya ce "Bari in ta~a — bari in ta~a". Ya kuma ci gaba da tafka rawa abinsa har zuwa wani lokaci.

[andu}ununu

A tashen "[andu}ununu" akan sami yara maza kamar su shida su ]aura wa ]ayansu igiya ko gyale a }ugu bayan ya tu6e daga shi sai bante ya kuma sami zargina ko ba£in tukunya ya shafe fuskarsa da shi. Daga nan sai wani cikin yaran ya kama }arshen igiyar ko gyalen ya ri}e. Idan yaran sun je wani gida ko kuma dai inda za su yi tashen sai [andu}ununu ya fara sa wa}a saura su amsa kamar haka:

[andu}ununu	Ga [andu}ununu
'Yan amshi	Sai an baka.
[andu}ununu	Gidan na uwata?
'Yan amshi	Sai an baka.
[andu}ununu	Gidan na ubana?
'Yan amshi	Sai an baka.
[andu}ununu	Gidan na ubana?
'Yan amshi	Sai an baka.
[andu}ununu	Ku bar ni in ]iba
'Yan amshi	Sai an baka.
[andu}ununu	Da ni da gidanmu?
'Yan amshi	Sai an baka.

Haka za ka ga yaran suna ta wasa, idan [andu}ununu ya yi magana sai ka ga ya zabura kamar zai tafi ya ]ebo wani abu. Amma take sai ka ga yaron nan mai igiya ya jawo shi baya yayin da sauran yara ke cewa "Sai an ba ka."

Macukule

A wasan "Macukule" akan sami mutane (manyan samari) hu]u ko biyar. [ayansu yakan yi shigar Gwari. Ya sa 'yar shara ta sa}i ya kuma ]aura walki na fata. Sannan sai ya sami farar }asa ya shafa a fuskarsa. Yakan kuma rataya tsohuwar bafear tunkuya Kararna, ya kuma sami }warangwal ]in wata dabba musamman ma wajen kan ya ri}e sannan ya canza muryarsa ta yi kama da ta Gwari ya wuce yana sa wa}a saura na amsawa:

Wa}a	Salamu alaikum yau ga ba}onku na Gwari.
Amshi	Macukule
Wa}a	Shekara ta dawo
Amshi	Macukule
Wa}a	Ni ma na dawo
Amshi	Macukule
Wa}a	Zan muku tashen Gwari
Amshi	Macukule
Wa}a	Yaro ba zai iya ba
Amshi	Macukule
Wa}a	Ni ma da }yar na koya
Amshi	Macukule
Wa}a	Da Naira biyar da kaza
Amshi	Macukule
Wa}a	A can a }asarmu na Gwari
Amshi	Macukule
Wa}a	Kan kare wu da]i
Amshi	Macukule
Wa}a	Kan jaki romo, ku jin tun ba wajen idon ba
Amshi	Macukule
Wa}a	Kan }uda ku~ewa
Amshi	Macukule
Wa}a	Majina kitse ne
Amshi	Macukule
Wa}a	Kan wajaina wajaina, Kullum wadubalu wa dabge
Amshi	Macukule
Wa}a	Mhm, mhm, hm da]i
Amshi	Macukule
Wa}a	Alhaji namu yana nan
Amshi	Macukule
Wa}a	Ba Alhajin tsiya ba, Ya sha ruwa lafiya lau
Amshi	Macukule
Wa}a	Wani Alhaji na nan, Bai sha ruwa lafiya ba
Amshi	Macukule

Haka zai yi ta yi sai an ba shi sadaka sai ya canza sabon salo:

Wa}a	Allah ya saka, a ci saura da lafiya lau
Amshi	Macukule
Wa}a	Kuma za mu garinmu na Gwari
Amshi	Macukule
Wa}a	Kuma sai ba]i in mun dawo
Amshi	Macukule
Wa}a	Azizu Mannanu Allah mai yau da gobe
Amshi	Macukule

Jatau mai magani

Shi ma wannan tashe manya ke yin sa. Akan sami mutane kamar biyar ko shida. [ayansu (wato "Jatau") yakan yi shiga irin ta bokaye ya sami kwando ya cika da 'yan }unshe-}unshen garin }asa, da ciyayi da tsaku-wa da dai sauransu. Sannan kuma yakan sami 'yan ga~o~in kara da sassa}e-sassa}en itatuwa iri-iri. Har ila yau kuma ya sami 'yan guntattakin fata kamar su yankin buzu da ire-irensu. Duk ya ha]a ya zuba a cikin kwandon ya ]auka a ka.

Daga nan sai ya ja gaba sauran mabiyansa ma wasu na ]auke da 'yan }unshe-}unshen "magunguna" yana sa waka suna amsawa:

Jatau	Ya Bismillah Rabbana
Amshi	Jatau
Jatau	Arahamani Rabbana
Amshi	Jatau
Jatau	Za ni bayanin magani
Amshi	Jatau
Jatau	Sai a saurara a ji
Amshi	Jatau
Jatau	Wanda duk bai san ni ba
Amshi	Jatau
Jatau	Ya zo ya gan ni ya san da ni
Amshi	Jatau
Jatau	Daji-daji na shiga
Amshi	Jatau
Jatau	Rami-rami na shiga
Amshi	Jatau
Jatau	Duk wani kogo na shiga
Amshi	Jatau
Jatau	Na hau tsauni yai ]ari
Amshi	Jatau
Jatau	Na hau bishiya tai ]ari
Amshi	Jatau
Jatau	Na shiga kogi na nutse
Amshi	Jatau
Jatau	Domin neman magani
Amshi	Jatau
Jatau	{auye-}auye na tafi
Amshi	Jatau
Jatau	Birni-birni na tafi
Amshi	Jatau
Jatau	Natafi tallar magani
Amshi	Jatau
Jatau	In ba ku bayani ]an ka]an
Amshi	Jatau
Jatau	Dawa na magani ko don yunwa ma a cire
Amshi	Jatau
Jatau	Zogala gandi mataimaki Ana figar ka kana tsaye Kana kallon jama'ar gari
Amshi	Jatau
Jatau	Ce]iya na magani, ko don shawara a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Sabara na magani a tambayi mai jego aji
Amshi	Jatau
Jatau	Dashi na magani don amosanin ka a cire
Amshi	Jatau
Jatau	Bi-da-zugu na magani
Amshi	Jatau
Jatau	Sanya ma na magani
Amshi	Jatau
Jatau	Ko don maye ma a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Ku ji yo marke na magani
Amshi	Jatau
Jatau	Ko don tari ma a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Ciwo a cikinka ya tirni}e
Amshi	Jatau
Jatau	Ka sami ma]aci magani
Amshi	Jatau
Jatau	Butar duma ma na magani
Amshi	Jatau
Jatau	Ko don alwalla a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Kun ji rake na magani In an yi mazar}waila ku sha
Amshi	Jatau
Jatau	Kukkuki na magani saboda jima ma a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Wake na magani ko don yunwa ma cire
Amshi	Jatau
Jatau	Kaba na magani ko don tabarma a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Ku san gishiri na magani Haka barkano na magani
Amshi	Jatau
Jatau	Ko a miya sai sun ha]u ku tambayi mai tsire ku ji
Amshi	Jatau
Jatau	[orawa na magani ko don gaskami a cira Haka ko don kalwa a cira Su daddawarmu mutan gari Lalle a miya kuke gaba
Amshi	Jatau
Jatau	[ata na magani Yalo na magani [unya ma na magani Kun ji kanya ma na magani Don ko don marmari a cira
Amshi	Jatau
Jatau	Ni ne mai magani
Amshi	Jatau
Jatau	Na gama zancen magani Daga nan ni kam gaba zan nufa
Amshi	Jatau
Jatau	Sai bad-i Allah ya nufa
Amshi	Jatau
Jatau	Amma ku sani ba magani A wurin wani in ba Jallah ba
Amshi	Jatau
Jatau	Allah ne mai magani Ko gunsa ka dage ya isa
Amshi	Jatau

Source:
WASANNIN TASHE
Muhammad Balarabe Umar
Sashen Harsunan Nijeriya
Jami'ar Bayero, Kano

^
^
Top